در شمال غربی نقشه ی ایران بخش کوچک و خوشرنگی قرار گرفته که با توجه به ارتفاع و رنگ سبز خوشرنگش می توان دریافت که از نظر آب و هوا و طبیعت، منطقه ای کم نظیر است و ارزش گردشگری و ملی زیادی دارد چرا که گردشگران عموما به دنبال مناطق طبیعی بکر و آرامش بخش و ابنیه ی ارزشمند و مهم تاریخی هستند که اردبیل در هر دو مورد غنی و بی مانند است. همچنین طبیعت گردان زیادی رشته کوه های سبلان و البرز را در حوالی اردبیل برای ماجراجویی و کوهنوردی انتخاب می کنند.
اردبیل در لغت به معنای شهر مقدس است که بعد از سکونت قوم مادها در این منطقه این نام انتخاب شده. زبان های فارسی و عربی تحت تاثیر حکومت های هخامنشیان و جنگ هایی که در کشور رخ داد در این استان برای مدتی رایج شد اما در نهایت بعد از دوره ی صفوی و ورود ترک زبان ها به ایران زبان ترکی در منطقه گسترش می یابد و تا امروز زبان غالب مردم اردبیل زبان شیرین ترکی است. در برخی مناطق مانند خلخال و روستاهای اطرافش زبان تاتی میان مردم رایج است که به نوعی گویش خاص که تلفیقی از کردی و مازندرانی و طالشی ست گفته می شود.
البته در نمین و عنبرآباد هم گویش طالشی را بیشتر از ترکی می شنوید. جالب است بدانید اردبیل روزگاری مقصد مهاجران ارمنی زبان بوده و در حوالی آن جوامع ارمنی و کلیساهای مخصوص به آنان هم وجود دارد که از جاذبه های دیگر این منطقه اند. اگر به رسم و رسوم سنتی و خاص مناطق مختلف علاقه دارید اردبیل یکی از مقصدهای مورد علاقه ی شما خواهد بود. اردبیل به واسطه ی تمدن چند هزارساله اش دارای فرهنگ غنی و آداب و رسوم خاص و ستودنی ست.
آداب و رسوم ویژه ی اردبیلی ها برای برگزاری مراسمی مانند نوروز، اعیاد مختلف مذهبی و ملی، روز تاسوعا و عاشورا و اربعین و عزاداری های محرم نیز از آداب زیبا و منحصر به فردی ست که افراد برای دیدن آن ها در این ایام به اردبیل سفر می کنند. همچنین سبک موسیقی و آوازهای ترکی و آذری از موسیقی های بی نظیر و اصیل ایرانی ست که هنرمندان مشهوری از اردبیل دارد.
اردبیل با ده شهرستان که از معروف ترین آن ها می توان نمین، خلخال و سرعین و مشگین شهر را نام برد یکی از اصلی ترین مقصدهای گردشگران ایرانی و خارجی است. مناطق دیدنی و گردشگری در تمام دنیا معمولا با توجه به عوامل اقلیمی و سبک زندگی مردم و گاهی شغل آن ها، سوغات منحصر به فرد خود را ارائه می دهند و این سوغات که می تواند از خوراک، پوشاک یا صنایع دستی و سنتی مختلف باشد که به نوعی معرف خصوصیات ویژه ی آن منطقه است. اردبیل به علت تنوع و غنی بودن منابع طبیعی و البته هنرمندی مردمانش به دارا بودن چندین نوع از این صنایع یا سوغات و محصولات شهرت دارد.
غذاهای سنتی اردبیل مثل آش دوغ از پر آوازه ترین غذاهایی ست که در جشنواره های غذا و نمایشگاه های سوغات سالانه در تمام ایران طرفداران زیادی دارد. در این جا با سوغات معروف اردبیل و جاذبه های دیگر آن بیشتر آشنا می شویم.
جاهای دیدنی اردبیل
از جاهای دیدنی اردبیل می توان بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی که مجموعه ای دارای چندین قسمت مجزاست، بازار سنتی اردبیل که بازاری سرپوشیده و قدیمی ست، پل هفت چشمه، خانه ارشادی، خانه تاریخی صادقی، کاروانسرای صایین، رودخانه بالیقوچای، جنگل فندق لو، پیست اسکی آلوارس، دریاچه شورابیل، دریاچه سوها، دریاچه نئور، برج شاطر، دشت مغان، شهر تاریخی یئری، جهنم دره ی مشگین شهر، پل معلق مشگین شهر که طولانی ترین پل معلق در خاورمیانه است.
حمام آقا نقی، مسجد جامع یا جمعه مسجد، امامزاده شیخ جبراییل، شیروان دره سی، پل معلق پیرتقی، رودخانه قزل اوزن خلخال، قلعه ی قهقهه، گردنه حیران، منطقه ی حفاظت شده ی مغان و حیات وحش بی نظیرش، پارک جنگلی خیاو چایی،تالاب جیران گلی، غار یخگان، قلعه اولتان، آبشار چالاچوخور، آبشار هشتجین، آبشار کرکری، گورستان باستانی اردبیل، مقبره تاریخی شیخ حیدر، آرامگاه شاه اسماعیل جد بزرگ خاندان صفوی، خانه تاریخی رضازاده، خانه مناف زاده، چشمه آبگرم سرعین، چشمه آبگرم نیر، جاده ی اسالم به خلخال که لقب زیباترین جاده ی ایران را دارد، ارتفاعات و رشته کوه های البرز و سبلان و آبشارهایی که از آن ها جاری شده اند، موزه ی مردم شناسی اردبیل و کلیسای مریم مقدس را نام برد.
دیدنی های اردبیل در وصف نمی گنجد و تعداد و تنوع آن ها بیش از حد تصور است و گردشگران ایرانی و خارجی را در ایام مختلف سال به سوی خود فرا می خواند. برای سفر به اردبیل، شهری که در ارتفاع 1500 متری از سطح دریا واقع شده بهتر است شش ماه اول سال یا تعطیلات تابستان را انتخاب کنید و نگران گرمای تابستان نباشید چون در اردبیل گرما معنایی ندارد، پس در خوش آب و هوا ترین روزهای اردبیل از سفر به آن و بازدید از اماکن مختلف و طبیعت پاک آن لذت ببرید.
از جمله سوغات اردبیل که محبوب اهالی هنر و به خصوص نوازندگان است، سازهای ساخت دست مردم اردبیل است. یکی از صنایع دستی معروف و هنرهای مردم اردبیل که در ایران و در میان هنرمندان مشهور است طراحی و ساخت سازهایی از جمله کمانچه و تار و سه تار و تنبک است.
گلیم و جاجیم
گلیم و جاجیم و فرش و انواع منسوجات این چنینی از هنر دستان عشایر کوشا و هنرمند است که در اردبیل زیباترین نمونه های آن بافته می شود و در رنگ های متنوع و شاد و طرح های زیبا به گردشگران عرضه می شوند. عموما زنان آذری در این زمینه فعال اند و این میراث گران بها را به نسل های بعد نیز منتقل می کنند.
ظروف مسی
ظروف و لوازم مختلف مسی از گذشته های دور مورد علاقه و استفاده ی مردم بوده اند و امروزه دوباره به خانه ها برگشته اند، بازار مسگران اردبیل از محبوب ترین بازارهای تاریخی است. البته در بازارهای قدیمی اردبیل ظروف سفالی و سرامیکی سنتی هم بسیار دیده می شود که از گذشته های دور تا امروز مورد استفاده ی مردم این منطقه بوده است.
شیرینی قرابیه
شاید معروف ترین و پرطرفدارترین سوغاتی خوراکی اردبیل شیرینی به نام قرابیه است که بسیار ترد و لذیذ است و با مغزیجات تازه و فراوان درست می شود.
باقلوا
باقلوا به شکل های مختلف و با مواد متفاوت در بسیاری از شهرهای ایران درست می شود و یکی از لذیذترین نمونه های آن باقلوای چرب و شیرین اردبیل است که در آن از شیره و مغز پسته و تخم مرغ استفاده می شود.
حلوا
نام حلواهای معروف اردبیل تا به حال حتما به گوشتان خورده. حلوا به شکل ها و نام های متعددی در اردبیل درست می شود و در مراسم و پذیرایی های این منطقه جایگاه ویژه ای دارد. از خوشمزه ترین آن ها می توان حلوای سفید، قره حلوا و حلوای زنجبیلی را نام برد. در اردبیل برای پخت حلوا از شیره های انگور یا گندم به منظور شیرینی و خوشرنگی حلوا استفاده می کنند که طعم لذیذی به آن می دهد.
تخمه آفتابگردان
استان های کرمانشاه و اردبیل از معروف ترین مزارع گل های زیبای آفتابگردان برخوردارند که این دانه ی خوراکی و پر خاصیت را با مرغوب ترین کیفیت ارائه می دهند و در صادرات آن پیشگامند.
عسل سبلان
رشته کوه های پرصلابت سبلان که در سرتاسر اردبیل کشیده شده اند و از کوه های البرز به حساب می آیند مملو از دشت های گیاهان پر خاصیت گون و آویشن و گشنیز هستند و عسلی که از زنبورهای این ناحیه به دست می آید عمده ی شهدش از همین گیاهان است و معطر به بوی آن ها و طعم آن هاست که هرکدام برای بیماری خاصی مفید هستند.
شکلات رسته
شیرینی و شکلات با اینکه در بیشتر رژیم های غذایی ممنوع هستند و باعث اضافه وزن و دیابت می شوند اما جز محبوب ترین خوراکی ها شناخته می شوند. مخصوصا اگر به خوشمزگی رسته ی اردبیل باشند. رسته نوعی شکلات است که در اردبیل درست می شود و صدها سال قدمت دارد.
نان فطیر
فطیر از نان های روغنی و کمی شیرین است که در استان های مختلفی از کشورمان پخت می شود و یکی از مدل های خوشمزه ی آن که با لبنیات مرغوب بومی درست می شود در اردبیل پخته می شود و برای صبحانه یا سوغات از آن استفاده می شود.
