استان خراسان جنوبی به عنوان یکی از استان های مرزی و مهم ایران که دارای مرز مشترک با کشور افغانستان است ، با آب و هوایی گرم و خشک و بیابانی و جاذبه های فرهنگی و تاریخی ارزشمند و کهن که برای ماجراجویان و علاقه مندان به سفر مکانی حیرت آور و دیدنی ست .
شهرهای خراسان جنوبی به ویژه بیرجند که مرکز این استان است ، قاینات و طبسْ دارای دیدنی های طبیعی و تاریخی و باغ ها و عمارت هایی ست که از روزگاران دور و دوره های مختلف تاریخ پر چالش ایران ، ساخته شده اند و قسمت زیادی از آن ها امروزه باقی مانده و برای بازدید هنردوستان و علاقه مندان به تاریخ در دسترس است
مردم خراسان جنوبی فارسی زبان هستند و با گویش و لهجه ی خاص خود صحبت می کنند . به علت هم مرز بودن این استان با کشور افغانستان ، مهاجران زیادی از سوی افغانستان به آن وارد شده اند و این باعث شده با گشت در شهرهای مختلف خراسان جنوبی شاهد پوشش های متنوع این مهاجران و زبان و لهجه ی متفاوت آنان نیز باشیم . استان های خراسان جنوبی ، خراسان شمالی و خراسان رضوی در گذشته یکی بوده اند و در واقع تنها یک خراسان وجود داشته اما بعدها در تقسیمات جدید کشوری این مناطق از هم تفکیک شده اند و به شکل امروزی در آمده اند .
دیدنی های بیرجند
در خراسان جنوبی دیدنی های طبیعی و تاریخی حیرت انگیزی ست که ارزش آن بر تاریخ نویسان و گردشگران پوشیده نیست و برای بازدید آن ها از نزدیک سالانه مردم زیادی به این استان سفر می کنند . در این مقاله سعی کرده ایم به مهم ترین این موارد اشاره کنیم تا کار برای انتخاب اماکن دیدنی برای گردشگران آسان تر شود .
روستای ماخونیک عجیب ترین روستایی ست که در تمام عمرتان دیده اید چرا که متوسط قد جمعیت این روستا به زحمت به نیم متر می رسد و این موضوع برای مردم بسیار جالب است . این روستا تا کشور افغانستان تنها نیم ساعت فاصله دارد و به روستای لی لی پوت نیز شهرت دارد . امروزه این منطقه به یکی از جاذبه های گردشگری تبدیل شده است .
ارگ کلاه فرنگی بیرجند نیز با نمای سپید و شکیلی که دارد از بازمانده های دوره ی زندیه و قاجار است که در شهر بیرجند واقع شده . قلعه ی فورگ در روستایی به همین نام قرار دارد و از نمونه های زیبای قلعه های ایرانی ست که به زمان نادرشاه افشار منتسب است . روستای چنشت به عنوان منطقه ای ییلاقی و با تابستان های خنک و رودخانه های زیاد شبیه بهشت کوچکی ست در دل استان کویری خراسان و مردم برای سپری کردن روزهای گرم تابستان به آن پناه می برند . سد بند دره از مهم ترین و قدیمی ترین بند های ایران در میان کویر است و مردم زیادی برای برپایی پیک نیک و تفریحات مشابه به آن سفر می کنند . باغ گلشن از نمونه های بی بدیل باغ های ایرانی در شهرستان طبس است که وجود آن به عنوان ناحیه ای سرسبز و زنده در میان اقلیمی خشک و کویری بسیار ارزشمند است . ارگ بهارستان ، قلعه نهبندان ، روستای خور ، منطقه حفاظت شده شاسکوه ، سرایان ، سربیشه ، مقبره بوذرجمهر ، خانه و ساباط مستوفی ، مسجد جامع افین ، کنسولگری انگلستان در منظریه ، امازاده حسین بن موسی کاظم ، باغ و عمارت مود ، بازار بیرجند ،مسجد جامع تون و آرامگاه بزرگمهر قاینی از دیگر دیدنی های جذاب و با ارزش در استان خراسان جنوبی هستند .
سوغات خراسان جنوبی
خراسان جنوبی مانند دیگر استان های ایران دارای صنایع دستی منحصر به فرد خود و خوراک و محصولات کشاورزی و دامی مختص این اقلیم است که می توان آن ها را به عنوان سوغات خریداری کرد . عمده ی این سوغات مربوط به شهرستان قاینات هستند که در این جا به اختصار برخی از آن ها را آورده ایم.
زعفران
شاید زعفران اولین و بهترین سوغاتی باشد که از خراسان جنوبی به یاد می آوریم . اگر در فصل پاییز به این منطقه سفر کنید شانس حضور در چیدن گل های خوشرنگ زغفران و برداشت زعفران از نزدیک را خواهید داشت . بهترین و مرغوب ترین نوع زعفران ، این گیاه گران قیمت و خوش رنگ در استان خراسان جنوبی کشت و زرع می شود و در تمام دنیا شناخته شده است . زغفران عموما در بسته بندی های کوچک و شکیل با واحد اندازه گیری مثقال به فروش می رسد و یکی از بهترین گزینه هایی ست که به عنوان سوغات می توانید با خود ببرید . زعفران که با نام طلای سرخ شناخته می شود از ارزش بالایی برخوردار است و یکی از محصولات مهم صادراتی ایران به شمار می آید .
زرشک
خاستگاه اصلی زرشک نیز همانند زعفران در استان خراسان جنوبی و شهرستان قائنات است و به عنوان یکی از بهترین و با کیفیت ترین سوغات خراسان جنوبی توسط مسافران و گردشگران خریداری می شود . استان خراسان جنوبی در تولید این محصول رتبه ی اول را در ایران دارد . زرشک که نگهداری آن ساده و طولانی مدت است یکی دیگر از گزینه های مناسب برای خرید سوغات یا استفاده ی شخصی به حساب می آید .
عناب
عناب از محصولات دیگر کشاورزی در استان خراسان جنوبی ست که محصولی بسیار پر خاصیت و مفید است و استان خراسان جنوبی به عنوان بزرگترین مرکز آن شناخته می شود .
محصولات دامی
لبنیات و محصولات دامی مانند کشک و قره قروت از محصولات پرطرفدار و خوشمزه ی خراسان جنوبی هستند که در میان طرفداران تنقلات مقوی و سالم بسیار محبوب هستند . می توانید کشک و قره قروت را در اندازه ها و بسته بندی های مختلف از این منطقه تهیه کنید و از طعم لذیذ آن لذت ببرید . کشک را می توان به صورت خام یا در پخت و پز استفاده کرد و از کلسیم و پروتئین فراوانی مه دارد بهره مند شد .
ترکه و حصیر بافی
حصیر بافی و ترکه بافی و مروار بافی از هنرهای دستی و صنایع ارزشمند ایرانی ست که از گذشته های دور مورد استفاده بوده و در ساخت لوازم مصرفی مانند سبد و گهواره و تزیینات منزل و لوازم آشپزخانه ای از آن ها استفاده ی بسیار می شده . این هنر ظریف در استان خراسان جنوبی نیز رونق دارد و می توانید از محصولات مربوط به آن برای خرید سوغات یا یادگاری سفر خریداری کنید .
قالی بافی
قالی بافی در استان خراسان جنوبی ویژگی هایی دارد که باعث شده قالی این منطقه به عنوان نمونه ای زیبا در ایران شناخته شود . طرح های بدیع قالی خراسان شامل طرح خشتی ، کله اسبی ، افشار هفت رنگ ، ریزه ماهی و غیره است که در میان دوست داران فرش شناخته شده و پر طرفدار است .
برک بافی
برک در گویش خاص خراسانی به موی بز یا پشم شتر گفته می شود و پارچه ای از آن به دست می آید که در دوختن لباس های ضخیم از آن بهره می گیرند .
غذاها و خوراک
اشکنه بلغور شیر
این اشکنه از لحاظ مواد تشکیل دهنده و شیوه ی پخت با اشکنه های دیگر تفاوت دارد و در آن بلغور گندم را با شیر و زردچوبه می جوشانند و به همراه سبزی های معطر و نمک و فلفل میل می کنند .
قوروت بادمجان
نوعی کشک و بادمجان مخصوص استان خراسان جنوبی ست که در آن از کشک خیس خورده و ساییده شده با سنگ و به شکل دستی و روغن حیوانی و گردو استفاده می کنند و با پیازداغ و بادمجان آن را سرو می کنند . تهیه ی این غذا زمان بر و مشکل است ولی ارزش امتحان کردنش را دارد .
کشک سالاری
این غذا که درست کردن آن کار ساده ای نیست از ماست و گوشت و آرد و ادویه و مواد دیگر تهیه می شود و اگر مسافر خراسان جنوبی هستید حتما خوردن آن را به شما توصیه می کنیم چرا که طعم متفاوت و لذیذی دارد . این غذا شکل آبکی دارد و با نان سرو می شود .
بلغور پلو
بلغور پلو از غذاهای مقرون به صرفه و خوش طعم خراسان جنوبی ست که از بلغور گندم ، پیاز و فلفل دلمه ای و بعضا گوشت چرخ کرده ی قلقلی در آن استفاده می کنند و بسیار خوش طعم و راحت است . بلغور پلو برای تهیه زمان زیادی از شما نمی گیرد و مراحل پخت آسانی دارد .
آش شلغم
چغندر و شلغم به طور کلی از محصولاتی ست که در خراسان جنوبی از آن ها استفاده ی زیادی می شود و در غذاهای مختلف به خصوص سوپ ها و آش ها آن ها را به کار می برند . آش شلغم آش ساده و لذیذی ست که در پخت آن از شلغم و پیاز و لپه و گوشت استفاده می کنند و برای شب های سرد سال یا برای افراد سرماخورده بسیار مفید و سودمند است . همچنین شلغم و چغندر در مناطقی مانند روستاهای خراسان جنوبی به عنوان غذای اصلی بسیار مورد استفاده قرار می گیرند .
