کاروانسرای منظریه، بنایی تاریخی است که قدمت آن به دوره قاجار برمی گردد، از یک طرف به دشتی کویری و از طرف دیگر به دریاچه نمک با سطحی آیینه گون می رسد. منظریه یکی از استراحتگاه های بین راهی در جاده قدیم قم – تهران بوده است و به دستور امین السطان احداث شد.
این کاروانسرا از جاهای دیدنی قم می باشد و از دسته کاروانسراهای چهار ایوانی به شمار می‌رود که بر طبق سفرنامه‌های گوناگون و اسناد تاریخی متعدد در گذشته از نظر بازرگانی اهمیت خاصی برخوردار بوده است. این اثر قدیمی در تاریخ ۲۵ اسفند سال ۱۳۷۹، با شماره ثبت ۳۶۲۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت شد. به تازگی در چند سال اخیر مرمت هایی روی این بنای تاریخی صورت گرفته است.
معماری کاروانسرای منظریه
در خصوص کاروانسرای منظریه گفته اند: که کاروانسرایی بسیار بزرگ و عالی بوده و در زمان خود نظیرش در ایران وجود نداشت و امروز یکی از جاهای دیدنی قم و مکانی جذاب برای گردشگران است. نقشه اصلی بنا یک پلان به شکل مربع مستطیل می باشد. مصالح به‌کار رفته این بنا بیشتر ملات، گچ، کاشی، لاشه سنگ و آجر هستند.
دارای یک ورودی بسیار زیبا است، روی سر در کاشی های بسیار زیبا و کنده کاری علامت شیر و خورشید به چشم می خورد. دو ردیف اصطبل در اضلاع شمالی و غربی وجود دارند و 60 حجره و اتاقک دورتادور حیاط کاروانسرا را احاطه کرده اند. مانند همه کاروانسراهای دیگر دارای آب انبار است.
مسیر دسترسی به کاروانسرای منظریه
از جاهای دیدنی قم کاروانسراهای آن است.کاروانسرای منظریه، در ابتدای جاده ساوه، حدودا در 25 کیلومتری جاده، داخل پادگان منظریه واقع شده و نزدیک به پلی که رودخانه ای از زیر آن می گذرد. این کاروانسرا در منطقه ای بی آب و علف و کویری قرار دارد.
با توجه به آب و هوای گرم و خشک استان قم، مناسب ترین زمان برای بازدید از این اثر تاریخی که یکی از جذابترین جاهای دیدنی قم است، فصل بهار یا اوایل پاییز می باشد. زیرا هوا در این منطقه در فصل تابستان بی نهایت داغ و در فصل زمستان بسیار سوزناک است. قبل از سفر به کاروانسرای منظریه، باید تجهیزات یک سفر بیابانی را مهیا کنید و از مسدود نبودن راه تا مقصد مطمئن شوید.
سایر کاروانسراهای تاریخی قم
استان قم به دلیل موقعیت جغرافیایی که دارد، همیشه محل گذر کاروان ها و اطراق مسافران و تاجران زیادی بوده است . به همین دلیل کاروانسراها و استراحتگاه های زیادی در حاشیه جاده ها و میانه راه ها ساخته می شد. تا هم مکانی امن برای گذراندن شب در کویر باشند و هم جایی برای استراحت چهارپابان.کاروانسرای حوض سلطان، کاروانسرای پاسنگان، کاروانسرای منظریه، کاروانسرای پل دلاک از دیگر کاروانسراهای تاریخی و جاهای دیدنی قم هستند.
بعضی از نظر معماری به هم شباهت دارند و برخی دارای معماری منحصربفرد هستند. تعدادی از این کاروانسراها به صورت متروک درآمده و تعدادی مورد مرمت قرار گرفته اند. گذراندن اوقات در این اماکن برای علاقه مندان به کویرنوردی و دوست داران طبیعا صحرایی، بسیار هیجان انگیز خواهد بود. مخصوصا شب های کویر زیبایی شگفت انگیزی دارد که هر بیننده ای را به خود مجذوب می کند.
